İflasın Ertelenmesinde Şüpheli Alacak Karşılığı-Veysi Seviğ

Referans Gazetesi-03.11.2009

Veysi SEVİĞ

İFLASIN ERTELENMESİNDE ŞÜPHELİ ALACAK KARŞILIĞI

İcra ve İflas Yasası’nın 179’uncu maddesi uyarınca “sermaye şirketleriyle kooperatiflerin borçlarının aktifinden fazla olduğu idare ve temsil ile vazifelendirilmiş kimseler veya şirket ya da kooperatif tasfiye halinde ise tasfiye memurları veya bir alacaklı tarafından beyan ve mahkemece tespit edilirse önceden takibe hacet (gerek) kalmaksızın bunların iflasına karar verilir.” Ancak böyle bir durumda idare (yönetim) ve temsil ile görevlendirilmiş kimseler ya da alacaklılardan biri, şirket veya kooperatifin mali durumunun iyileştirilmesinin mümkün olduğuna dair bir iyileştirme projesini mahkemeye sunarak iflasın ertelenmesini isteyebilmektedir.

Yasal düzenleme gereği olarak mahkeme bu konuda sunulan projeyi inandırıcı bulursa iflasın ertelenmesine karar verebilmektedir. Ancak bu bağlamda da iyileştirme projesinin ciddi ve inandırıcı olduğunu gösteren bilgi ve belgelerin mahkemeye sunulması zorunludur. Mahkeme böyle bir durumda gerekli görürse yönetim ve temsille görevlendirilmiş kimseleri ve alacaklıları dinleyebilir.

İflasın ertelenmesi istemleri mahkemelerce öncelikle ve ivedilikle sonuçlandırılır.

Aynı yasanın 179/a maddesi gereği olarak da iflasın ertelenmesine karar veren mahkeme, dava konusu olan şirketin veya kooperatifin malvarlığının korunması için gerekli her türlü önlemi, iyileştirme projesini de göz önünde tutarak almakla yükümlüdür. Bu bağlamda da mahkeme erteleme kararı ile birlikte şirketin yönetiminde görevlendirilecek kayyımı da atar.

Kayyım sözlük anlamı ile “belli bir malın yönetilmesi veya belli bir işin yapılması için görevlendirilen kimse”dir. (Türkçe Sözlük, Türk Dil Kurumu, Sf: 1120)

Mahkeme iflasın ertelenmesi kararına bağlı olarak şirket veya kooperatif yönetim organını yetkisini tümüyle elinden alıp kayyıma verebileceği gibi yönetim organının karar ve işlemlerinin geçerliliğini kayyımın onayına bağlı kılmakla da yetinebilir.

İflasın ertelenmesi için verilen kararda kayyımın görev ve yetkileri ayrıntılı olarak gösterilir.

Aynı yasanın 179/b maddesi uyarınca mahkemece verilen iflasın ertelenmesi kararı üzerine borçlu aleyhine “Amme Alacaklarının Tahsili Usulü Hakkındaki” yasaya göre yapılan takipler de dahil olmak üzere hakkında iflasın ertelenmesi kararı verilen şirket veya kooperatif hakkında hiçbir takip yapılamaz ve söz konusu karardan önce başlatılmış bulunan takipler durur. Bu aşamada da bir takip muamelesi ile kesilebilen zamanaşımı ve hak düşüren müddetler de durur.

Ayrıca erteleme sırasında taşınır, taşınmaz veya ticari işletme rehniyle temin edilmiş olan alacaklar nedeniyle rehnin paraya çevrilmesi yoluyla takip başlatılabilir. Ancak bu yöntemle takip nedeniyle de muhafaza önlemleri alınamaz ve rehinli malın satışı gerçekleştirilemez.

Uygulamada özellikle son yıllarda yaşanan ekonomik sorunlar ve olaylar nedeniyle birçok şirket mali açıdan zor duruma düşmüş, bunlardan bir bölümü iflas aşamasına gelmiş, yine bir bölümü iflasın ertelenmesi ile ilgili yasal olanaklardan yararlanma işleminde bulunmuştur.

Türk Ticaret Yasası’nın 324 ve 546’ncı maddelerinde yer alan düzenlemeler gereği esas sermayesinin yarısını kaybetmiş veya şirketin borçları aktifin varlıklarından daha fazla ise yahut şirketin aciz halinde bulunduğu şüphesini uyandıran emareler varsa bu takdirde de şirketin iflasını talep etmek veya şirketi mali açıdan iyileştirmeye yönelik girişimde bulunmak görevi şirketin yönetim kuruluna ve şirket genel kuruluna verilmiştir. Bu aşamada da şirket durumunun ıslahı (düzelmesi) mümkün görülürse yönetim kurulu veya bir alacaklının istemi üzerine mahkeme iflas kararını erteleyebilmektedir.

Ticari yaşamın akışı içinde bazı hallerde mali durumu sorunlu olan kuruluşlarla iş ilişkisinde bulunan kurum ve kurulurlar, iş ilişkisinde bulunduğu şirketin iflas işlemlerine konu edildiğini gecikmeli olarak öğrenebilmektedir.

İflasın ertelenmesi kurumun temel amacı, mali durumu bozulmuş ve iflası istenmiş olan sermaye şirketinin mali durumunun düzelmesi olasılığı bulunuyorsa gerekli önlemleri alarak şirkete mali açıdan toparlanma ve yeniden üretim ve istihdam veya ticari faaliyetini sürdürme olanağını sağlamaktır. Mahkeme kararıyla iflasın ertelenmesi halinde ya şirket kendisini mali açıdan güçlendirme olanağını elde ederek faaliyetine devam eder hale gelebilir veya tam aksine iflasın ertelenmesi döneminde başarılı olamayarak iflas ve konkordato sürecine gidilebilir.

Bir şirketin iflasın ertelenmesi aşamasında borcunun ödenemeyeceğini öğrenen bir alacaklı söz konusu alacağına karşılık ayırabilir mi sorusu uygulamada devamlı tartışılmaktadır. Böyle bir durumda, alacaklının yasal haklarını bir anlamda sınırlayarak alacağının temini için başvuracağı icra takibini engelleyen İcra ve İflas Yasası’nın 179/b maddesi de alacağın şüpheli hale geldiğinin kanıtlanmasını oluşturabilecek ispat açısından yeterli bir düzenleme olarak kabul edilmelidir.

Sözü edilen yasal düzenleme ile iflasın ertelenmesi kararı, borçlu şirketten alacaklının alacağını tahsil etme olanağını ortadan kaldırmamakta, sadece borçlu şirket hakkında icra takiplerini engellemektedir.