2010 Yılı Bütçesine Göre Borçlanma Gereği ve Harcama Dengesi-Veysi Seviğ

Referans Gazetesi-07.11.2009

Veysi SEVİĞ

2010 YILI BÜTÇESİNE GÖRE BORÇLANMA GEREĞİ VE HARCAMA DENGESİ

Maliye Bakanlığı tarafından hazırlanan 2010 yılı bütçe gerekçesinde ifade edildiği üzere, “Borçlanma politika ve uygulamalarında öngörülebilirliğin, şeffaflığın ve hesap verilebilirliğin artırılması, verim eğrisinin geliştirilmesi, devlet iç borçlanma senetlerinde likiditenin artırılması, yatırımcı tabanının genişletilmesi ve borç stokunun risklere karşı duyarlılığının azaltılmasıdır. Bunlara ilaveten, 2008 yılının ikinci yarısından itibaren kötüleşen ekonomik koşullarla birlikte, artan iç borç çevirme oranlarının kademeli olarak düşürülmesi hedeflenmektedir.”

Bu bağlamda, ülkemizde son yıllarda olduğu gibi 2009 yılında da risk ve maliyet unsurları, piyasa koşulları birlikte değerlendirilerek borçlanma politikası uygulanmıştır. Bu çerçevede, 2009 yılında ağırlıklı olarak TL cinsi, sabit faizli ve mümkün olduğunca uzun vadeli, yeterli düzeyde nakit rezerv bulunduracak şekilde borçlanma yapılması planlanarak TL cinsi stok içinde gelecek 12 ayda faizi yenilenecek borcun payının azaltılması; ayrıca vadesine 12 aydan az kalmış senetlerin payının azaltılması amaçlanmıştır.

Yıl içinde yurtiçi tasarrufların artırılması, devlet iç borçlanma senetlerinin yatırımcı tabanının geliştirilmesi ve finansman araçlarının çeşitlendirilmesi amacıyla yeni finansal enstrüman olarak, bütçeye aktarılan vergi dışı gelirlere endeksli senet (GES) ihraçları yapılmıştır.

Türkiye’de 2010-2012 yılları arasında mevcut borçlanma politikalarının devam ettirilmesi, makroekonomik dengeleri gözeten para ve maliye politikaları ile uyumlu, sürdürülebilir, saydam ve hesap verilebilir bir borçlanma politikasının izlenmesi, finansman gereksinimlerinin, iç ve dış piyasa koşulları ve maliyet unsurları göz önüne alınarak makul bir risk düzeyi içinde, orta ve uzun vadede mümkün olan en uygun maliyetle borçlanma yapılması hedeflenmektedir. Ancak bu beklentinin gerçekleşmesi, 2010 ve daha sonraki yıllarda dünya finans piyasasında yaşanacak olan değişimlere bağlı olacağından, şimdiden yapılan çalışmaların gerçekleşmesi de söz konusu oluşuma bağlı olacaktır.

2008 yılı aralık ayı sonu itibariyle merkezi yönetim iç borç stoku 274 milyar 827 milyon TL iken bu miktar 2009 yılı temmuz ayı itibariyle yüzde 12 oranında artarak 307 milyar 716 milyon TL’ye ulaşmıştır. Rakamsal verile Türkiye’nin 2009 yılında planlanandan daha fazla borçlanma gereği duyduğunu göstermektedir. Bu borçlanmanın “nakit imkânı” sağlayacak şekilde gerçekleşmesi, bu yönde de artış göstermesi ayrı bir sorun olarak karşımıza çıkmaktadır.

Diğer yandan 2010 yılı bütçe gerekçesinde 2010-2012 döneminde uygulanması öngörülen maliye politikası ile kamu kesiminin kaynak kullanımında giderek artan payını azaltmak amacıyla ekonomik krizin de etkisi ile yükselen kamu açıklarının tedrici olarak makul seviyelere indirileceği ifade edilmiştir.

Bu bağlamda 2010 yılında bütçe açığını 50 milyar 134 milyon TL, faiz dışı fazla ise 6 milyar 616 milyon TL olarak belirlenmiş bulunmaktadır.

Ekonomik sınıflandırmaya göre 2010 yılı merkezi yönetim bütçe ödenekleri içinde en yüksek payı sırasıyla cari transferler, personel giderleri ve faiz giderleri almakta olup, bu gider kalemlerinin gayri safi yurtiçi hasılaya oranları cari transferlerde yüzde 9,9, personel giderlerinde yüzde 5,9 ve faiz giderlerinde yüzde 5,5’tir.

2010 yılı merkezi yönetim bütçesinde faiz ödemeleri için ulusal ve uluslararası para piyasalarındaki hareketlilik de dikkate alınarak 56 milyar 750 milyon TL ödenek tahsis edilmesi öngörülmüştür.

2010 yılında cari transferler için toplam 102 milyar 173 milyon TL ödenek ayrılmış olup bu transferler içinde en önemli kalem olup, sosyal güvenlik sistemine yapılacak transferlerdir. 2010 yılında bu amaçla öngörülen ödenek tutarı 57 milyar 694 milyon TL’dir. Ayrıca, gelirden ayrılan paylar karşılığında 23 milyar 908 milyon TL ödenek öngörülmüş olup, bu ödenekten mahalli idarelere verilecek pay ayrılımı bulunmaktadır.

2010 yılı merkezi yönetim bütçesinde tarımsal destekleme ödenekleri için 5 milyar 605 milyon TL, görev zararları için 4 milyar 310 milyon TL ödenek öngörülmüş olup bu ödenekten 3 milyar 38 milyon TL KİT zararları için ayrılmıştır.

2010 yılı bütçesinde sermaye giderleri için 18 milyar 928 milyon TL, sermaye transferleri için ise 3 milyar 426 milyon, yatırımları hızlandırma ve doğal felaket giderlerini karşılama ödeneği olarak 298 milyon TL olmak üzere toplam yatırım harcamaları için 22 milyar 625 milyon TL ödenek ayrılmıştır.

2010 yılında borç verme için toplam 6 milyar 903 milyon TL ödenek öngörülmüştür.

Söz konusu ödeneklerin yapılan tartışma ve değerlendirmeler dikkate alınması halinde yetersiz kalacağı ifade edilmektedir. Bu durumda 2010 yılı bütçesinin yönetimi geçen yıllardan daha zor olacaktır.