Emeklilere Yüksek Olan Maaş Bağlanır-Sadettin Orhan

Bugün Gazetesi-29.06.2009

Sadettin ORHAN

sorhan@bugun.com.tr

EMEKLİLERE YÜKSEK OLAN MAAŞ BAĞLANIR

Birden fazla maaşa hak kazanan kişiler için farklı düzenlemeler mevcut. Örneğin hem malûllük hem emeklilik aylığına hak kazanan kişiye, bu aylıklardan yüksek olanı, aylıklar eşitse yalnız emeklilik aylığı bağlanır…

Emekli veya potansiyel emekli okurlarımız tarafından en fazla sorulan sorulardan birisi de birden fazla emekli/ dul/ yetim aylığının alınıp alınamayacağı.

Bir kimse kendi emekli aylığı ile birlikte hangi aylıkları alabilir? l Birden fazla dul aylığı veya yetim aylığı alınabilir mi?

Eşinden dul aylığı alan kişi, anababasından da yetim aylığı alabilir mi?

1 Ekim 2008’de yürürlüğe giren yeni SGK, bu konuda neleri değiştirdi? İşte bugünkü yazımızda bütün bu sorulara cevap vereceğiz. Birden fazla aylık alma konusunda, en son ve güncel düzenleme 5510 Sayılı Kanunun 54. maddesi ile yapıldı. Yeni düzenleme ile birlikte birden fazla aylık konusu şu şekilde formüle edildi;

Hem malûl hem emekli olanlar

Hem malûllük hem emeklilik aylığına hak kazanan kişiye, bu aylıklardan yüksek olanı, aylıklar eşitse yalnız emeklilik aylığı bağlanır.

Örnek: Yüzde 80 özür durumu sebebiyle malullük aylığına hak kazanan Veysel Bey, aynı zamanda SSK’dan normal emekliliğe de hak kazanmıştır. Veysel Bey’e bu aylıklardan yüksek olanı bağlanacak. Aylıklar eşitse malullük aylığı yerine, normal emekli aylığı bağlanacak.

Malûllük, vazife malûllüğü (memurlar için) veya emekli aylığı ile birlikte, ölen eşinden dolayı da dul aylığına hak kazanan kişiye her iki aylığı bağlanır. Örnek: Kendisi memur emeklisi olan Aliye Hanım, ölen eşinden de dul aylığına hak kazanmıştır. Aliye Hanım, hem kendi aylığını hem eşinden kalan dul aylığını alabilecek.

Yetim kalanlara tam ve yarım aylık

Ana ve babasından ayrı ayrı yetim aylığına hak kazanan çocuklara, yüksek olan aylığın tamamı, az olan aylığın yarısı bağlanır. Örnek: Anne ve babası devlet memuru iken, her ikisini de bir trafik kazasında kaybeden üniversite öğrencisi Aykut, hem annesinden hem babasından yetim aylığı alabilecek. Fakat bu aylıklardan yüksek olanın tamamını, düşük olanın ise yarısını alacak.

Birden fazla çocuğu vefat edip de bunlardan aylığa hak kazanan ana ve babaya, en fazla iki çocuğu için yüksek olan aylığın tamamı, düşük olan aylığın yarısı bağlanır.

Dul veya yetim aylığından biri

Hem eşinden dul aylığına, hem ana ve/ veya babasından yetim aylığına hak kazananlara tercih ettiği aylığı bağlanır. Örnek: Ölen Bağ-Kur’lu eşinden dul aylığına hak kazanan Saime Hanım, daha sonra memur emeklisi babasını da kaybetmiş ve yetim aylığına da hak kazanmıştır. Saime Hanım, ister dul aylığını almaya devam eder, isterse dul aylığını kestirerek babasından yetim aylığını almaya devam edebilir. Saime Hanım bu tercihini süre kısıtlaması olmaksızın istediği zaman yapabilir.

Eşi ölenler tercih yapmalı

Evliliğin ölüm nedeniyle sona ermesi durumunda, sonraki eşinden de aylığa hak kazananlara tercih ettiği aylığı bağlanır. Örnek: Vefat eden eşinden dul aylığı almakta olan Fatma Hanım, kendisine gelen evlilik teklifini kabul ederek evlenmiştir. Evlendiği ikinci eşi de vefat eden Fatma Hanım, ikinci eşinden de dul aylığına hak kazandıysa, her iki eşinden kalan aylıkları karşılaştırarak yüksek olanı alma hakkına sahiptir.

KANUNi DÜZENLEME EMEKLi LEHiNEDiR

Ziyaettin Uslu: Sadettin Bey, kayınvalidem normal emeklilik için yaşı bekliyordu. Fakat emekliliğine iki yıl kala ciddi bir rahatsızlık geçirdi ve malulen emeklilik talep etmek zorunda kaldı. Ancak bunun için SSK tarafından heyet raporu istendi. Raporun alınması, onaylanması ve aylığın bağlanması iki yıla yakın sürdü.

Yani bu arada kendisi zaten normal emekliliğe de hak kazanmış oldu. Kayınvalidemin malûllük aylığı yeni bağlandı. Bizim merak ettiğimiz, kayınvalidem için normal emeklilik mi daha avantajlı olur yoksa malûlen emeklilik mi? Bir de bu ikisi arasında tercih yapma hakkımız var mı?

Cevap: Değerli okurum, yukarıdaki formüle bakarsanız sizin sorunuz birinci maddede yer alıyor. Yani kayınvalideniz hem malullük hem emeklilik aylığına hak kazandığına göre, bu aylıklardan yüksek olanını alacak. Aylıklar eşitse ki pek olası bir durum değildir, bu durumda emeklilik aylığını alabilecek. Yani kayınvalidenize bu konuda tercih hakkı tanınmamıştır.

Fakat kanuni düzenleme zaten kişilerin lehine olarak yapıldığından, tercihe de bırakılsa zaten bunu tavsiye ederdik. Yukarıda yer verilen hükümler, 1 Ekim 2008 sonrasında bağlanan aylıklarla uygulanacak. Bu tarihten önce birden fazla aylık almakta olanlar ise durumlarında değişiklik oluncaya kadar aynı aylıkları almaya devam edecekler.

EMEKLİ HİKAYELERİ

“Evlenmeye kalkınca önce maaşı soruyorlar”

Devlet Demir Yolları’ndan emekli olan elektrik mühendisi Şefik Karaalp (69), eşini kaybettikten sonra yalnız yaşamaya başlamış. Yalnızlık canına tak edip de tekrar yuva kurmak istediğinde adayların “Bankada paran, üstünde evin, araban yoksa kesinlikle evlenmem” sözleriyle karşılaştığını söylüyor. Karaalp, “Bu devirde emekli nasıl evlensin?” diye soruyor.

Bir başına yaşamak

İstanbul’da ikamet eden Şefik Karaalp (69), DDY’de 35 yıl elektrik mühendisi olarak çalıştıktan sonra emekli olmuş. “Yıllarca yoğun bir şekilde çalıştıktan sonra biraz da kendimize zaman ayıralım” diyen Karaalp, eşinin ani ölümüyle sarsılmış. Yaşlılıkta yalnız yaşamın daha zor olduğunu anlatan Karaalp, “Eşimi 5 yıl önce kaybettim. O günden sonra tek başıma yaşamaya başladım. Kızım ve torunum bana ellerinden geldiği kadar yardım etmeye çalışıyorlar” diyor.

Yalnız yaşadığı için her işini kendisinin yapmak zorunda olduğunu ifade eden Karaalp, en büyük sıkıntısının yemek pişirmek olduğunu belirtirken “Ütü, çamaşır, ev temizliği bir şekilde yapılıyor. Ancak yemek yapmak biraz zor geliyor. Genelde 3 öğün dışarıda yiyorum” diyor. Bazen de istemese yemeği kendisinin yaptığını anlatıyor.

Huzur”suz” evler

Huzurevine yerleşmeyi bir ara düşündüğünü anlatan Karaalp, çevresinden duyduğu bir olayı gözleri dolarak anlatıyor: “Kardeşim Ankara’da huzurevinde kalıyor. Çok ciddi sıkıntı çekiyor. Huzurevinde konuşacak insan bulmak da zor. Özellikle de görgü kurallarını bilmeyen bir kişiyle aynı ortamı paylaşmak daha da zor. Ablamla daha geçen gün konuştuk. Bana yaşadığı bir olayı ağlayarak anlattı.

Bir kişi arkadaşının namaz kıldığı seccadenin üzerine kirli ayakkabılarıyla basıp geçmiş. Bu durum her insanla aynı ortamda kalmanın mümkün olmadığını gösteriyor” Karaalp, maddi imkânsızlıklar nedeniyle huzurevlerine yerleşemeyen emeklilerin sesin kimsenin duymadığından yakınıyor. Karaalp, huzurevlerinin çoğunun özel (paralı) olduğuna dikkat çekerek, “Malımızı, mülkümüzü huzurevine bağışlamadan huzurevinde kalmamız mümkün görünmüyor. Her insan huzurevine ödeme yapamaz. Yaşlılara para sorulmamalı” diyerek feryat ediyor.

Ömrüm yetmez

“Devlete bağlı huzurevlerine girebilmek için yıllarca beklemek gerektiğinden dert yanan Karaalp, huzurevi sayısı arttırılmadıkça bu sorunların çözülmesinin mümkün olmadığını düşünüyor ve ekliyor: “Huzurevine yerleşebilmek için yıllarca bekleyen arkadaşlarımız var. Benim bu kadar beklemeye ömrüm dayanmaz.”

36 yıl öğretmenlik yapan İ. K.

“İki kişi çalıştık tek maaşlı emekli olduk”

36yıl öğretmenlik yapan İ. K. öğretmen, emekli öğretmenlerin sorunların her geçen gün arttığını söylüyor. Eşinin de öğretmen olduğunu anlatan emekli öğretmen, “Dişimizle tırnağımızdan arttırarak bir ev sahibi olduk. Bir yandan 2 çocuğumuzun eğitimini tamamlattık. İki kişi çalıştık tek kişilik maaş alıyoruz” diyor.

Kalem satan var

Öğretmenlerin geçim sıkıntısı çektiğini aktaran emekli öğretmen İ, “Neyse ki ev kira değil. Türkiye’de tek maaşla yaşamak imkânsız. Eşimle birlikte yıllarca çalıştık. İkimizin maaşını bir araya getirince ancak iki yakamızı bir araya getirebiliyoruz. Meslektaşlarımızın çoğu çalışıyor. Okullarda kalem satan öğretmenlerimiz bile var. Bir ara ben de düşündüm satmayı. Sonra cesaret edemedim. Onların maaşları daha iyi olsa öğretmenlerimizi bu sıkıntıyı çekerler mi?” diye soruyor.

Bin lira kesinti

İnsanların hayatlarını sürdürebilmesi için çalışmaları gerektiğini kaydeden emekli öğretmen, “Çalışırken bin 700 alıyoruz emekli olunca maaşımız hemen 700’e düşüyor. Bu evin dönmesi için paraya ihtiyaç var. Bin 700 liraya geçinmeye alışmışken 700 liraya nasıl geçinilebilir mi sorarım size?” diyerek sıkıntılarını dile getiriyor.

Emekli kartı paralı

Öğretmenevine emekli kartını almaya geldiğini aktaran İ., “Bize sunulan tek imkan öğretmenevleri. Onun için emekli kartımı almaya geldim. Bu kartlarla öğretmenevlerinin olanaklarından yüzde 10-15 daha düşük faydalanabiliyoruz. Ancak benden 60 lira istediler. Ben buraya yılda on kere ancak gelirim” diyor.