Hangi Kurumdan Emekli Olmak Daha Avantajlı?-Sadettin Orhan

Bugün Gazetesi-23.06.2009

Sadettin ORHAN

sorhan@bugun.com.tr

HANGİ KURUMDAN EMEKLİ OLMAK DAHA AVANTAJLI?

Ülkemizde hali hazırda 9 milyona yakın emekli mevcut. Bu sayıya dul ve yetim aylığı alanlar da dahil.

Başlarken…

ONLARA SAHiP ÇIKALIM

Ülkemizde hali hazırda 9 milyona yakın emekli mevcut. Bu sayıya dul ve yetim aylığı alanlar da dahil. Fakat biz tamamını emekli olarak ifade edeceğiz. Haftada üç gün çalışma hayatı ve sosyal güvenliğe dair konuları ele aldığımız köşemize, emekli okurlarımızdan da çok sayıda soru geliyor.

Özellikle sosyal güvenlik reformunun yürürlüğe girmesiyle beraber emekli aylıklarının seyri, aylıklar arasındaki dengesizlikler, genel sağlık sigortası ve daha pek çok konuda soru alıyoruz. Daha önce farklı kesimlerin sosyal güvenlik reformundan nasıl etkilendiklerine dair yazı dizileri kaleme aldık.

Ancak emekliler için özel bir dizi gerektiği halde bir türlü fırsat bulamadık. İşte emeklilerin sosyal güvenlik reformu sonrası durumlarına ve daha pek çok konuya bu yazı dizimizle değineceğiz. Aynı zamanda, dizimizin yayınlandığı süre zarfında emekli okurlarımızdan gelen sorulara da cevap vereceğiz…

HANGi KURUMDAN EMEKLi OLMAK DAHA AVANTAJLI

Memur, işçi ve esnaf emeklileri arasındaki fark, 1 Ekim 2008 sonrası çalışmaya başlayanlar için giderilmiş olacak. Ancak yeni sistem işçi ve esnafı memurun seviyesine çıkarmak değil, herkesi SSK’da eşitlemek prensibine dayanıyor…

Cumhuriyet tarihimiz boyunca farklı toplum kesimleri için farklı zamanlarda emeklilik sandıkları ihdas edildi. Memurlar için Emekli Sandığı, işçiler için SSK ve son olarak da bağımsız çalışanlar için Bağ-Kur hizmet vermeye başladı. Kuruluş ve işleyiş prensipleri farklı olan bu kurumların, üyelerine verdikleri hizmet standartları da oldukça farklı oldu. Bu farklılıkların başında şüphesiz emekli aylıkları geliyor.

Aylıklarda uçurum

Emekli aylıkları ve daha pek çok konuda emekliler arası farklılıkları gidermek üzere hayata geçirilen sosyal güvenlik reformuna rağmen, rakamlar arasındaki dengesizlik kolay kolay giderileceğe benzemiyor. Aşağıdaki tabloda, 2009 yılı Ocak ayı itibariyle memur, SSK ve Bağ- Kur emeklileri arasındaki maaş farklılıkları görülüyor. Buna göre emekli aylığı bakımından en iyi durumda olanlar memur emeklileri.

Onları SSK takip ederken, en gariban emekli sınıfını Bağ-Kur’lular oluşturuyor. Tabloda özellikle “En Yüksek Aylık” sütununa bakarsanız, memur emeklisinin aylığının SSK ve Bağ-Kur’un toplamından fazla olduğunu görürsünüz. Buradaki uçurum, bazı memuriyet kadrolarında alınan makam, temsil ve görev tazminatlarının emekli olduktan sonra da aynen ödenmeye devam edilmesinden kaynaklanıyor. 1 Ekim 2008 tarihinden sonra memuriyete girenlerin bu şansı olmasa da, eski memurlar için bu avantaj hala devam ediyor.

Tablo düzelecek

Tabloda gördüğümüz çarpıklık, 1 Ekim 2008 sonrası çalışmaya başlayanlar için giderilmiş olacak ancak yeni sistem işçi ve esnafı memurun seviyesine çıkarmak değil, herkesi SSK’da eşitlemek prensibine dayanıyor. Bununla beraber 1 Ekim 2008 tarihinden önce çalışmaya başlamış olan işçi, esnaf ve memur arasındaki uçurum bundan sonra da artarak devam edecek. Zira şuanki memur emeklilerine ödenen aylıklar ile reform öncesi memur olanlara bağlanacak emekli aylıkları memur maaş katsayısına göre artırılıyor. .

SSK ve BAĞ-KUR farkı

SSK ve Bağ-Kur emeklilerinin memurlara nazaran daha düşük aylık almalarında iki belirleyici unsur var. Birinci unsur aylık bağlama esnasında ortaya çıkıyor. Evet, emekli aylığı bağlanırken SSK ve Bağ-Kur’luya sadece ödediği primlerin karşılığı olarak aylık bağlanır.

Oysa memurlara ve özellikle üst düzey memurlara aylık bağlanırken, çalışırken karşılığı kesilmemiş maaş unsurları da dikkate alınır. Farklılık yaratan bir diğer unsur ise aylıklar hesaplanırken ve yıldan yıla artırılırken kullanılan sistemdir. Burada teknik ayrıntısına girmeden ifade edecek olursak, SSK’lı ve Bağ- Kur’lular, memur emeklilerine göre ülke büyümesinden ve milli gelirden daha az pay alırlar.

Emeklilerin maaş farkı için dava açtı

İşçi-Memur-Bağ-Kur Emeklileri Derneği Başkanı Öz, emekliler arasındaki maaş farkını ortadan kaldıracak İntibak Yasası’nın çıkartılması için mahkemeye başvurduğunu söyledi. Öz, “Davayı kazanırsak, asgari emekli maaşı 900 TL’yi geçer” dedi…

Maaşlar arasındaki farklılığın giderilmesini ve insani şartlarda yaşamayı isteyen emekliler, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ile Sosyal Güvenlik Kurumu’na dava açtı. İşçi-Memur-Bağ-Kur Emeklileri Derneği (İMBED) Genel Başkanı Hamdi Öz, refah payının ödenmesini sağlamak ve emekliler arasındaki maaş farkını ortadan kaldıracak İntibak Yasası’nın çıkartılması için mahkemeye başvurduklarını söyledi.

Maaşlar artacak

Emekli maaşlarının düzeltilmesi için her dönem söz aldıklarını ancak verilensözlerin bir türlü tutulmadığını anlatan Öz, “Emekliler de herkes gibi bu ülkenin birinci sınıf vatandaşıdır. İnsani şartlarda yaşamak için hakkımızı mahkemede arayacağız” dedi.

Öz, açtığı davayı kazanırsa, asgari emekli maaşı 900 TL’yi geçecek. Başkan Hamdi Öz’ün Ankara İş Mahkemesi’ne açtığı dava emeklilerin lehine sonuçlanırsa maaşlarda 300 ile 500 lira arasında artış gündeme gelecek. Emekli haklarını savunmak için mahkeme yoluna düşen Öz, dava dilekçesinde şu açıklamaya yer verdi:

“1 Ağustos 1979’da tahsis talep dilekçem ile 6 bin 92 gün ve 9 bin 965 gösterge ile emekli oldum. Şu an itibarıyla 645 TL maaş alıyorum. Bugün aynı gösterge, aynı gün prim sayısı ile emekli olanlar ise 900 TL’nin üzerinde maaş alıyor. Benim gibi yüzlerce emekli açlık sınırının altında maaşa mahkûm edilmiştir. Yasal haklarımızı almak amacıyla dava açma zarureti doğurmuştur.”

Türkiye’de 8 milyonu aşkın emekli, dul ve yetimin sosyal güvenlik kurumlarından maaş aldığını ifade eden Hamdi Öz, her 100 emekliden 80’inin maaşının açlık sınırının altında olduğuna dikkat çekti. Öz, emekliler arasındaki maaş uçurumunun önlenmesi için İntibak Yasası’nın bir an önce çıkarılmasını istedi. İntibak Yasası ve refah payının ödenmesi konusunda senelerdir bakanlık ve Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) nezdinde sözler aldıklarını söyleyen Öz, “Seçimler öncesinde verilen sözler, seçim bitince unutuldu.” diyerek sitemini dile getirdi.

EMEKLİ HİKAYALERİ

GELECEK AYIN MAAŞI BiLE BiTTi!

Emekli maaşının 630 lira olduğunu anlatan ve birçok emekli gibi geçim sıkıntısı çeken Abdülkadir Özkardeşler, maaşını henüz cebine koymadan bittiğini söylüyor. Durumunu anlatırken gözleri dolan SSK emeklisi Özkardeşler şunları anlatıyor:

“Gerçekten bu parayı hangi derdime kullanacağımı bilmiyorum. Maaşım hiçbir borcumu kapatmaya yetmiyor.” Aldığı aylığın bir ay bile yetmemesinden dert yanan Özkardeşler, bir önceki ayın borcunu kapatsam, faturaları ödeyemem. “Eve kömür alsam bu sefer mutfak masrafını nasıl karşılayacağım. Evin geçimini sağlamanın giderek zorlaşıyor.”

Yol param bile yok

Emeklilerin halinin içler acısı olduğunu söyleyen Özkardeşler, cebinde yol parasının bile olmadığını belirterek pek çok emeklinin geçim sıkıntısı nedeniyle evliliklerinin bittiğine dikkat çekiyor. “Çok şükür oğlumun bir işi var. Oğlum çalışıp bize destek olmasa belki bizim de yuvamız dağılırdı” diyor.

Özkardeşler, evinin geçimini sağlayabilmek için gece gündüz iş arıyor. Her çaldığı kapının yüzüne kapandığını söyleyen Özkardeşler, “Elim ayağım tutuyorken çalışmak istiyorum. Emekli olduğumu öğrenen, “Sana verecek işimiz yok” yanıtını veriyor. Ben şimdi ne yapayım?” diyor. Her babanın çocuğuna destek olmak isteyeceğini anlatan Özkardeşler, en büyük üzüntüsünün oğluna yeterli destek verememekten kaynaklandığını İfade ediyor. Oğlunun mürvetini görmek istediğini söyleyen Özkardeşler, “Oğlumun nişanını yapmak istiyorum. 630 lira ile ne yapabiliriz?” diye feryat ediyor.

TÜRKiYE iŞÇi EMEKLiLERi DERNEĞi

2008 Türkiye emekli profili araştırması anket çalışması değerlendirme sonuçları

Anketin Uygulandığı Kişi Sayısı: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4.362
Soru Sayısı: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .54
Anketin Uygulandığı İl Sayısı: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .47

Anketin Uygulandığı İller: Kırklareli, İstanbul, Balıkesir, Bursa, Kocaeli, Yalova, İzmir, Manisa, Aydın, Bilecik, Sakarya, Kütahya, Uşak, Isparta, Afyon, Eskişehir, Bolu, Düzce, Zonguldak, Bartın, Karabük, Kastamonu, Sinop, Ankara, Kırıkkale, Çorum, Amasya, Tokat, Konya, Antalya, Mersin, Adana, Hatay, Gaziantep, Kahramanmaraş, Sivas, Samsun, Trabzon, Rize, Erzincan, Elazığ, Malatya, Şanlıurfa, Diyarbakır, Erzurum, Iğdır, Van.

Emekli öğretmen Atilla Oruçoğlu

ÇAY iÇECEK PARA BiLE BULAMIYORUZ

27yıl boyunca Türkiye’nin dört bir yanında matematik öğretmeni olarak görev yaptıktan sonra emekliliğe ayrılan 65 yaşındaki Atilla Oruçoğlu, emekli öğretmenlerin geçim sıkıntısı çektiğini söylüyor. Çarşı pazar derken maaşını cebine koymadan harcamak zorunda kaldığını anlatan Oruçoğlu, “Maaşım 10 günde bitiyor. Çalışırken biriktirdiklerimiz olmasa diğer meslektaşlarımız gibi çok ciddi sıkıntılar yaşarız. Şu an cepten yiyoruz” diyerek bundan sonra ne olacağını düşünmek bile istemediklerini ifade ediyor.

Maaş artışının çok sınırlı olduğunu dile getiren Oruçoğlu, öğretmenlerin maaşlarının düzeltilmesini istiyor. Bir çayın 50 kuruştan başladığını hatırlatan Oruçoğlu, öğretmen evlerindeki fiyatların düşürülmesini istiyor.

Hastanede öncelik bize verilmeli

Yaşlandıkça hastalıkların sayısının da arttığını dile getiren Oruçoğlu, “Eskiden hastaneler çok kötüydü. Sıra almak için günlerce beklemek zorunda kalırdık. Yaşlandıkça kuyrukta beklemek de zorlaşıyor. Bize bir öncelik sağlamıyorlar. Bu korkulardan kalp hastası olmama rağmen 2 yıldır hastaneye gitmekten korkuyorum” diyerek çok zorda kalmadığı sürece hastanelere gitmeyeceğinin altını çiziyor.

Öğretmen evlerinin bahçesine gelen arkadaşlarının çektiği sıkıntıları görünce çok üzüldüğünü gözleri dolarak anlatan Oruçoğlu,”Cebinde çay parası olmayan arkadaşlarımız var. Onların arkadaşlarının yanında nasıl mahçup olduğunu düşünün” diyor. Eşinin de öğretmen olduğunu aktaran Oruçoğlu, eşiyle birlikte dişlerinden tırnaklarından arttırarak bir ev aldıklarını belirterek “Allah’tan almışız. Kirada olan arkadaşlarımı görünce şükrediyorum halime.” diyor.