İş Hukukuna Göre ‘Teşmil’-Veysi Seviğ

Referans Gazetesi-16.05.2009

Veysi SEVİĞ

İŞ HUKUKUNA GÖRE ‘TEŞMİL’

Toplu İş Sözleşmesi, Grev ve Lokavt Yasası’nın 11’inci maddesinin başlığı “teşmil”dir. Teşmil kelimesi sözlük anlamı ile “Kapsamına alma, genişletme, yayma”dır. Teşmil etmek ise “Kapsamını genişletmek, kapsamına almak” anlamına gelmektedir. (Türk Dil Kurumu “Türkçe Sözlük” Sf: 1968) Hukukumuzda “teşmil” sözcüğü ilk kez 275 sayılı yasada kullanılmıştır. Ülkemizde 1980 yılına değin yürürlükte kalan bu yasa döneminde, teşmile hiç başvurulmamıştır. (Demircioğlu, Murat “Bankacılık İşkolunda Teşmil” Cumhuriyet 12 Mayıs 2009)

Toplu İş Sözleşmesi, Grev ve Lokavt Yasası’nın 11. maddesi gereği olarak “Bir toplu iş sözleşmesi, üyelerinin sayısı bağlı olduğu işkolunda çalışan işçilerin en az yüzde onunu temsil eden işçi sendikalarından en çok üyeye sahip olan sendikanın yapmış olduğu bir toplu iş sözleşmesini bakanlar kurulu, o işkolunda işçi veya işveren sendikaları veya ilgili işverenlerden birinin veya” Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı’nın istemi üzerine Yüksek Hakem Kurulu’nun görüşünü aldıktan sonra tamamen veya kısmen zorunlu değişiklikleri yaparak o işkolunun toplu iş sözleşmesi bulunmayan diğer işyerlerine veya bir kısmına teşmil edebilir. Teşmil kararnamesinde kararın gerekçesi açıklanır.

Yasal düzenleme gereği teşmil edilen toplu iş sözleşmesinin sona ermesi ile teşmil kararı da ortadan kalkmış olmaktadır.

Bir teşmil kararının amacı işyerlerinde düzenli ve verimli çalışmayı sağlamak, üretimi artırmak, işverenin hak ve menfaatlerini dengelemek, karşılıklı iyi niyet ve güvenle iş barışını sağlamaktır.

Dünya üzerinde yaşanan finans krizinin etkilerinden korunmak için bazı işkollarında yapılmış bulunan sözleşmelerden hareketle Toplu iş sözleşmesi, Grev ve Lokavt Yasası’nın 11. maddesi uyarınca “Teşmil”e başvurulması belli bir süredir iş âlemince tartışılır hale gelmiş bulunmaktadır. Bu bağlamda bakanlar kurulunun 2009/14898 sayılı kararı ile “Banka ve Sigorta İşçileri Sendikası ile Türkiye İş Bankası Anonim Şirketi İşletmesi bağlı işyerleri arasında akdedilen toplu iş sözleşmesinin, ilişik kararının eki listede belirtilen aynı işkolunda faaliyette bulunan işyerlerine teşmili; Yüksek Hakem Kurulu’nun 13.02.2009 tarihli ve Esas: 2009/10, Karar: 2009/17 sayılı görüşü ve Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın 27 Şubat 2009 tarihli ve 11140 sayılı yazısı üzerine Toplu İş Sözleşmesi, Grev ve Lokavt Yasası’nın 11. maddesine göre bakanlar kurulunca 19 Mart 2009 tarihinde kararlaştırılmıştır. (29 Nisan 2009 gün ve 2724 Sayılı Resmi Gazete)

Sözü edilen Teşmil Kararnamesi’ne esas alınan toplusözleşme 107 maddeden oluşmakta olup, teşmile alınan konular 40 maddede toplanmıştır.

Teşmil kapsamına alınan kuruluşların ortak özelliği bu işyerlerinde çalışanları ile ilgili “toplu sözleşme”nin bulunmayışıdır.

Teşmil Kararnamesi ekini oluşturan konulara ait 40. maddede hükme bağlandığı üzere “Bu teşmil kararı Resmi Gazete’de yayımı tarihinde yürürlüğe girip 31 Mart 2010 tarihinde sona ermek üzere yürürlükte kalacaktır.”

Banka ve Sigorta İşçileri Sendikası (BASİSEN) ile Türkiye İş Bankası AŞ arasında bulunan toplusözleşme esas alınarak kararname ekinde yer alan bankalara teşmil edilen toplusözleşme ilkelerine göre;

* Teşmil Kararı’nın Resmi Gazete’de yayımlandığı tarihten geçerli olmak üzere; 31 Mart 2010 tarihine kadar olan dönem için teşmil kapsamında çalışanların Resmi Gazete’de yayımlandığı tarihteki aylık ücretlerine seyyanen 250 (İki yüz elli) TL zam yapılmıştır.

* Teşmil kapsamındaki işyerlerinde çalışanlara teşmil kararının her hizmet yılı için 30’ar günlük brüt çıplak ücretleri tutarında iki ikramiye verilecektir.

Bu ikramiyeler çalışanlara aylık ücretleriyle birlikte beşer günlük yevmiye olarak ödenecektir.

* Çalışanların bir şehirden diğer bir şehre atanmaları halinde, 1000-(bin) TL tutarında “göç ödeneği” verilecektir. Aynı işyerinde veya şehirde görevli iken başka şehre atanan karı-koca ve birlikte oturulan çocuklarla, ana, babanın işveren banka mensubu olmaları halinde “göç ödeneği” bunlardan sadece birine ve aylık ücreti yüksek olana ödenecektir.

Bankadan emekli olmak suretiyle ayrılanlardan veya çalışmaktayken ölenlerin ailelerinden, halihazır ikametgâhlarını başka bir şehre nakletmek durumunda olanlara ev eşyalarını bu yeni ikametgâhlarına altı ay içinde taşımaları halinde “göç ödeneği” ödenecektir.

* Görev yapılışı sırasında veya grup nakillerinde meydana gelecek silahlı soygunlarda veya silahlı saldırılarda veya münhasıran işveren bankaya ait ve yetkililerin banka mevzuatı çerçevesinde verdikleri talimat gereğince yürütülen bir görevin yapılışı sırasında uğradıkları her türlü kaza sonucu çalışamayacak derecede malul kaldıkları tam teşekküllü devlet hastaneleri sağlık kurulu raporu ile belgelenen çalışanlara veya bunlardan ölenlerin mirasçılarına ölüm yardımına ilaveten işveren bankaca 4.000 (dört bin) TL tazminat ödenecektir.

* Çalışanlara, işveren bankaca yemek verilmesi mümkün görülen hallerde ve yerlerde yemek verilmesi esastır. Bu uygulamadan yararlanamayan yerlerde çalışanlara, fiilen çalışılan günler için 7.5 (yedi lira elli kuruş) yemek yardımı yapılacaktır.