Vergi-Sosyal Güvenlik ve Ticaret İşlemleri Açısından Fatura-Veysi Seviğ

Referans Gazetesi-19.09.2009

Veysi SEVİĞ

VERGİ-SOSYAL GÜVENLİK VE TİCARET İŞLEMLERİ AÇISINDAN FATURA

Fatura, ticari işlerde en fazla kullanılan ve 2009 yılında 670 TL’yi aşan her işlemde düzenlenmesi, verilmesi ve alınması zorunlu olan bir ticari vesikadır. Vergi Usul Yasası’nın 229’uncu maddesinde yer alan tanımlamaya göre, “Fatura, satılan emtia veya yapılan iş karşılığında müşterinin borçlandığı meblağı göstermek üzere emtiayı satan veya işi yapan tüccar tarafından müşteriye” verilir.

Fatura bir taraftan vergi mükelleflerinin gelir ve giderlerini ispatlayacak, vergi matrahının tespit edilmesine, diğer yandan düzenlenmesinin nedeni olan müşteri ile satıcı arasında meydana gelen ticari ilişkiyi belgelendirmeye yarayan bir kanıtlama aracıdır. Bu nedenle fatura özel hukuk, muhasebe hukuku ve vergi hukuku açısından olduğu gibi fiyat kontrolü ve tüketici haklarının korunması açısından da önemli bir belgedir. (Ünal, Kürşat “Fatura ve İspat Kuvveti” Asil Yayın, Ankara, Sf: 6)

Türk Ticaret Yasası’nın 23’üncü maddesinde hükme bağlandığı üzere, “Ticari işletmesi icabı bir mal satmış veya imal etmiş veya bir iş görmüş yahut bir menfaat temin etmiş olan tacirden, diğer taraf kendisine bir fatura verilmesini ve bedeli ödenmiş ise bunun faturada gösterilmesini isteyebilir”.

Ticaret yasasında özet olarak; işletme faaliyeti kapsamında tacirin mal satması, mal imal etmesi, bir iş görmesi ve bir menfaat sağlaması durumunda karşı tarafa vermesi ve belli bir bedeli ödenmiş ise karşı tarafın talebi halinde bunun faturada gösterilmesi, aldığı faturaları saklaması zorunluluğu ve faturaya itiraz usullerine ilişkin hükümler bulunmaktadır.

Faturanın düzenlenmesi sırasında uyulması gereken ilkeler ile şekli hakkındaki hükümler Vergi Usul Yasası’nda yer almaktadır. Fatura bir başka açıdan sosyal güvenlik hukuku alanında da önem arz etmektedir.

Fatura özellikle menkul malın kime ait olduğunu belirleyen, hak doğuran bir hukuki belge olmasına rağmen, bu belgenin kullanımına olan ilgisizlik sonraları hukuki sorun kaynağı olmakta ve cezalı işlemlere neden olabilmektedir.

Faturanın vergi yasalarında yer alan önemli özelliklerinden birisi de “malın tesliminden veya hizmetin yapıldığı tarihten itibaren azami yedi gün içinde” düzenlenmesi zorunluluğudur.

Ayrıca yasal düzenleme gereği adına fatura düzenlenecek kişinin faturayı düzenlemek zorunda olanın istemesi halinde kimliğini ve vergi dairesi hesap numarasını bildirmesi gerekmektedir. Çünkü faturanın bilinemeyen veya bulunamayan bir kişi adına düzenlenmiş olması, hukukumuza göre hapis cezasını gerektiren bir fiil olarak kabul edilmektedir.

Mali Hukuk Uzmanı Dr. Ö. Hakan Çavuş ile Çalışma ve Sosyal Güvenlik Uzmanı İsa Karakaş tarafından özverili ve uzun soluklu bir çalışma sonucu hazırlanan “Vergi, Sosyal Güvenlik ve Ticaret İşlemleri Açısından Fatura Uygulama Rehberi” bu konuda şimdiye kadar hazırlanan en kapsamlı ve aydınlatıcı kitap olarak yayımlanmış bulunmaktadır.

İstanbul Ticaret Odası tarafından yayımlanan bu çalışma, gerek kullanılan baskı tekniği gerekse içerik itibariyle iş âlemine, konu ile ilgilenenlere, öğrencilere, serbest muhasebeci ve mali müşavirlere, sınava hazırlananlara katkı sağlayacak kapsamdadır.

Sekiz bölüm ve 436 sayfadan oluşan “Vergi, Sosyal Güvenlik ve Ticaret İşlemleri Açısından Fatura Uygulama Rehberi”nde yer alan bölüm başlıkları;

* Sosyal güvenlik, ticaret ve vergi usul kanunları açısından fatura kavramı ve uygulamaları,

* Sahte (naylon) fatura,

* Faturanın şekli ve nizamı,

* Fatura yerine geçen belgeler ve elektronik fatura uygulamaları,

* Sosyal güvenlik kurumu asgari işçilik işlemlerinde fatura,

* Serbest muhasebeci mali müşavirler ile yeminli mali müşavirler tarafından yapılan asgari işçilik incelemelerinde faturaların işleme alınması,

* Sosyal güvenlik müfettişlerince yapılacak asgari işçilik incelemelerinde faturaların işlemle alınması,

* Faturaya ait mevzuat hükümleri,

olarak belirlenmiştir.

Her bölümde mevcut yasal düzenlemeler, bu konuda yayımlanan tebliğ ve duyurular, konularına örnek oluşturacak yargı kararları yer almaktadır.

Söz konusu çalışmanın ikinci bölümünde “sahte (naylon) fatura” olgusu işlenmiş olup, bu bölümde örnek yargı kararlarına ağırlık verilmiştir.

Çalışmada bugüne kadar uygulamada dikkate alınmayan fakat fatura kullanımında özellik arz eden, ancak inceleme aşamalarında saptanan özellikler ayrıntılı olarak açıklanmış bulunmaktadır.

Rehber niteliğindeki çalışmayı İTO’nun Merkez Binası Eminönü adresinden temin etmek mümkündür.

Söz konusu çalışma iş âleminde yaşanan ve hukuki sorun yaratan sahte ve yanıltıcı belge dolayışımı da engelleyici bir özellik taşımaktadır.

Not: Okurlarımızın bayramını kutlar, sağlıklı ve güzel günler dileriz.