Vergilendirmede Kayıt ve Beyan Üzerinden Yapılan Gider İndirimleri-Veysi Seviğ

Referans Gazetesi-20.10.2009

Veysi SEVİĞ

VERGİLENDİRMEDE KAYIT VE BEYAN ÜZERİNDEN YAPILAN GİDER İNDİRİMLERİ

Türk vergi sisteminde gelir ve kazançlar üzerinden alınan vergilerde, vergiye tabi işlemlerin yapılması sırasında, bu gelir ve kazançların elde edilmesi ve sürdürülmesi için yapılan giderler, indirim konusu yapılarak safi kazancın beyan edilmesi ve safi kazanç üzerinden gerekli verginin hesaplanması öngörülmüştür.

Gelir Vergisi Yasası’nın birinci maddesi uyarınca da: “Gerçek kişilerin gelirleri Gelir Vergisi’ne tabidir. Gelirse bir gerçek kişinin bir takvim yılı içinde elde ettiği kazanç ve iratların safi tutarıdır.”

Kurumlar Vergisi Yasası’nın 6’ncı maddesi gereği olarak da: “Kurumlar Vergisi, mükelleflerin bir hesap dönemi içinde elde ettikleri safi kurum kazancı üzerinden hesaplanır.”

Mevcut yasal düzenleme uyarınca “safi kurumu kazancının tespitinde”, Gelir Vergisi Yasası’nın ticari kazanç hakkındaki hükümleri uygulanmaktadır.

Gelir ve Kurumlar Vergisi Yasaları açısından safi gelirin belirlenmesi sırasında doğrudan gelirin ve/veya kazancın elde edilmesi ve bu tür kazancın elde edilişinin sürdürülebilmesi için yapılan tüm giderler elde edilen gelir veya hasılattan indirim konusu yapılabilmektedir.

Gelir Vergisi Yasası’nın uygulanmasında safi kazanca veya irada ulaşabilmek için indirim konusu yapılabilecek giderler, gelir ve irat türlerine göre ayrı ayrı belirlenmiş bulunmaktadır. Buna göre;

* Ticari kazançta, safi kazancın tespitinde dikkate alınacak ve indirim konusu yapılabilecek giderler Gelir Vergisi Yasası’nın 40’ıncı maddesinde “İndirilecek Giderler” başlığı altında,

* Zirai kazancın “Zirai İşletme Hesabı”na göre belirlenmesi sırasında Gelir Vergisi Yasası’nın 57’nci maddesinde “Zirai İşletme Hesabı Esasında Giderler” başlığı altında,

* Ücret gelirlerinde Gelir Vergisi Yasası’nın 63’üncü maddesinde “Gerçek Ücretler” başlığı altında,

* Serbest meslek kazançlarında Gelir Vergisi Yasası’nın 68’inci maddesinde “Mesleki Giderler” başlığı altında,

* Gayrimenkul sermaye iratlarında Gelir Vergisi Yasası’nın 74’üncü maddesinde “Giderler” başlığı altında,

* Diğer kazanç ve iratlarda ise Gelir Vergisi Yasası’nın mükerrer 81 ve 82’nci maddelerinde,

her bir gelir unsuru için ayrı ayrı indirilecek giderler belirlenmiş bulunmaktadır.

Menkul sermaye iratlarında elde ediliş aşamasında yapılması gerekli olan harcamalar son derece sınırlı olup, yasa koyucu bu harcamalar için ayrı bir madde oluşturmaya gerek görmemiş, buna karşılık menkul sermaye iratlarında “safi irat” tanımına yer vermiştir. (Gelir Vergisi Yasası Madde: 78)

Gelir Vergisi mükellefleri, Gelir Vergisi Yasası’nda yer alan gelir unsurlarının safi tutarlarını yasada aksine hüküm yoksa bir beyanname üzerinde toplamak ve beyan etmek zorundadırlar.

Kurumlar Vergisi mükellefleri ise mükelleflerin bir hesap dönemi içinde elde ettikleri safi kurum kazancı üzerinden vergilendirilirler. Ancak dar mükellef konumunda olanların vergilendirilmesinde Gelir Vergisi Yasası’nda yer alan gelir unsurlarına göre ayrım geçerli olmaktadır.

Tam mükellef kurumlarda safi kazancın tespitinde Gelir Vergisi Yasası’nın ticari kazanç hakkındaki hükümleri geçerli olup, söz konusu yasanın 40’ıncı maddesinde sayılmak suretiyle belirlenmiş olan giderler, kurum kazancının tespitinde indirim konusu yapılmaktadır.

Diğer yandan Kurumlar Vergisi Yasası’nın 9’uncu maddesinde “İndirilecek giderler” başlığı altında yer alan giderler de safi kurum kazancının tespiti sırasında ayrıca indirim konusu yapılabilmektedir.

Vergiye tabi gelir ve kazançların elde edilişi sırasında bu gelir ve kazançların elde edilişi ile doğrudan ilişkisi olmayan bazı gider ve harcamaların da yapılması söz konusu olabilmektedir. Bu tür harcamalardan sosyal ve kültürel açıdan veya ulusal gelişmişlik düzeyimizi ve kültür varlıklarımızı korumaya yönelik olan bazı harcamalarına da Gelir ve Kurumlar Vergisi mükellefleri tarafından yapılan beyanlar üzerinden indirim konusu yapılmasına olanak sağlanmış bulunmaktadır. Bu harcamaların safi gelir ve kazançların tespiti sırasında indirim konusu yapılması mümkün değildir.

Gelir Vergisi Yasası’nın 89’uncu maddesinde “Diğer İndirimler” başlığı altında yer alan ve 11 bent halinde sayılmak suretiyle belirlenmiş olan harcamalar Gelir Vergisi beyannamesi üzerinde bildirilen gelir toplamından indirim konusu yapılabilmektedir. Söz konusu madde uyarınca farklı gelir unsurlarından elde edilen ve/veya gelir unsurlarından herhangi bir veya birkaçının toplamından oluşan yıllık beyan üzerinden yasa maddesinde sayılan harcamalar, yasa maddesinde öngörülen sınırlamalar çerçevesinde indirim konusu yapılabilmektedir.

Gelir Vergisi Yasası’nın 89’uncu maddesine benzer bir düzenleme de Kurumlar Vergisi Yasası’nın 10’uncu maddesinde yer almaktadır.

Gelir Vergisi Yasası’nın 89’uncu maddesinde yer alan diğer indirimler de gelir sağlayanın kendisine ve ailesine yönelik indirimlere öncelik verilirken, kurumlarda öncelik Ar-Ge’ye ve sponsorluk harcamalarına yer verilmiş bulunmaktadır.