Veysi SEVİĞ
ASGARİ ÜCRET VE ASGARİ GEÇİM İNDİRİMİ
Asgari Ücret Tespit Komisyonu’nun 29.12.2009 gün ve 2009/1 sayılı kararı uyarınca 16 yaşını doldurmuş işçilerin bir günlük normal çalışma karşılığı asgari ücretleri 01.01.2010-30.06.2010 tarihleri arasında 24.30 lira, 01.07.2010-31.12.2010 tarihleri arasında ise 25.35 lira olarak tespit edilmiştir. Bu tespite bağlı olarak 16 yaşını doldurmamış işçilerin bir günlük çalışma karşılığı asgari ücretlerinin 01.01.2010-30.06.2010 tarihleri arasında 20.70 lira olarak, 01.07.2010-31.12.2010 tarihleri arasında ise 21.60 lira olması öngörülmüştür.
Bu karar uyarınca 16 yaşını doldurmuş işçiler için aylık asgari ücret yılın ilk altı ayında (24.30×30) 729 lira, ikinci altı ayında ise (25.35×30) 760.50 lira olacaktır.
Asgari Ücret Tespit Komisyonu’nun söz konusu kararının gerekçesinde vurgulandığı üzere, “Asgari ücret, bilindiği gibi ödenmesi zorunlu olan bir ücrettir. Ancak asgari ücretin belirlenmesini düzenleyen Asgari Ücret Yönetmeliği uyarınca, asgari ücret pazarlık ücreti değildir.”
Asgari ücret bir yandan iş yaşamında alınabilecek en düşük ücret olarak kabul edilirken diğer yandan emek gelirlerinin vergilendirilmesinde uygulanan asgari geçim indiriminin hesaplanmasında da esas alınmıştır.
Gelir Vergisi Yasası’nın 32’nci maddesinde yer alan tanımlamaya göre asgari geçim indirimi; ücretin elde edildiği takvim yılı başında geçerli olan ve sanayi kesiminde çalışan 16 yaşından büyük işçiler için uygulanan asgari ücretin yıllık brüt tutarının, mükellefin kendisi için yüzde 50’si, çalışmayan ve herhangi bir geliri olmayan eşi için yüzde 10’u, çocukların her biri için ayrı ayrı olmak üzere ilk iki çocuk için yüzde 7,5, diğer çocuklar için yüzde 5’tir. Gelirin kısmi döneme ait olması halinde ay kesirleri tam ay sayılmak suretiyle bu süreye isabet eden indirim tutarları esas alınır. Asgari geçim indirimi, Gelir Vergisi tarifesinin birinci dilimine uygulanan yüzde 15 oranı ile çarpılması suretiyle bulunan tutarın, hesaplanan vergiden mahsup edilmesi suretiyle uygulanmaktadır. Bu bağlamda da mahsup edilecek kısmın fazla olması halinde iade yapılmaktadır.
2010 yılı için geçerli olan asgari ücret 729 lira olduğuna göre çalışan için uygulanacak geçim indirimi öncelikle yıl başında geçerli olan asgari ücretin bir yıllık toplamı olan (729×12) 8.748 liranın yarısı olan 4.374 liraya Gelir Vergisi tarifesinin en düşük oranı olan yüzde 15 uygulanmak suretiyle yıllık olarak işverence hesaplanacaktır. Buna göre, asgari geçim indirimi yıllık tutarı (4.374×0,15) 656.10 liradır. Bu miktarın on ikide biri indirim konusu olan miktarı verecektir. Dolayısıyla asgari geçim indiriminin aylık miktarı bu indirimde (656.10/12) 54.68 liradır.
Bu miktar ücretlinin aylık olarak hesaplanan vergisinden indirilmek suretiyle ücretli asgari geçim indiriminden yararlandırılmaktadır.
Asgari geçim indirimi ücretlinin medeni durumuna göre evli ise eşi için asgari ücretin yıllık toplamının yüzde 10’unun yüzde 15 oranı ile çarpılması suretiyle belirlenecektir. Buna göre ilk önce asgari ücretin yıllık toplamı hesaplanacaktır. Bu (729×12) 8.748 liradır. Bu miktarın yüzde 10’u eş için (8.478/0,10) 874.10 lira olacaktır. Gelir Vergisi Yasası’nın 32’nci maddesinde yapılan tanımlama uyarınca bulunan bu rakamın yüzde 15’le çarpımı sonucu bulunacak (874.10×0,15) 131.22 lira eş için uygulanacak asgari geçim indirimi miktarı olacaktır. Bu miktarın 12’ye bölünmesi halinde aylık asgari geçim indirimi miktarı olarak (131.22/12) 10.93 lira bulunacaktır.
Aynı hesaplama yöntemi ile ilk iki çocuk için çocukların her birine uygulanacak asgari geçim indirimi miktarı 8.20 lira, üç ve üçten daha fazla çocuk için çocukların her birine uygulanacak asgari geçim indirimi 5.47 lira olarak hesaplanmıştır.
Asgari geçim indirimi uygulamasında “çocuk” tabiri, mükellefle birlikte oturan ve mükellef tarafından bakılan 18 yaşını veya tahsilde olup 25 yaşını doldurmamış çocukları, “eş” tabiri ise aralarında yasal evlilik bağı bulunan kimseleri ifade etmektedir. Bu bağlamda çocuk kavramına nafaka verilenler, evlat edinilenler ile ana veya babasını kaybetmiş torunlardan mükellefle birlikte oturanlar dahil bulunmaktadır.
İndirim tutarının tespitinde mükelleflerin gelirin elde edildiği tarihteki medeni hali ve aile durumu esas alınmaktadır. Ayrıca indirim yukarıda belirtilen esaslara göre hesaplanan tutarları aşmamak kaydıyla ücret geliri elde eden aile fertlerinden her biri için ayrı ayrı, çocuklar için eşlerden yalnızca birisinin gelirine uygulanmaktadır. Boşananlar için indirim tutarının hesabında, nafakasını sağladıkları çocuk sayısı dikkate alınmaktadır.
Uygulamada ücretliler bazı hallerde birden fazla işverenden ücret geliri elde edebilmektedir. Böyle bir durumda asgari geçim indirimi en yüksek ücretin sağlandığı işveren tarafından uygulanacaktır. Bu bağlamda da ücretliler medeni durumu ve çocuk sayısı hakkında bildirimlerini, en yüksek geliri elde ettikleri işverene vererek uygulamanın ilgili işverence yerine getirilmesini sağlamakla yükümlüdür.
NOT: Bahçeşehir Üniversitesi Hukuk Fakültesi tarafından düzenlenen “Anayasadan Mali ve Vergisel Beklentiler” başlıklı sempozyum bugün saat 13.30’da söz konusu üniversitenin Beşiktaş yerleşkesinde başlayacak ve yarın da devam edecektir. Söz konusu sempozyumda birbirinden ilginç tebliğler sunulacaktır. Sempozyum halka açık olup ücretsizdir.
© 2009 - 2018 vergiburosu.com
- Tüm hakları saklıdır.