2010 Yılı Bütçe Yasası ve Gerçekler -Veysi Seviğ

Referans Gazetesi-16.01.2010

Veysi SEVİĞ

2010 YILI BÜTÇE YASASI VE GERÇEKLER

Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun 15’inci maddesinde yer alan tanımlamadan anlaşılacağı üzere, “Merkezi yönetim bütçe kanunu, merkezi yönetim kapsamındaki kamu idarelerinin gelir ve gider tahminlerini gösteren, bunların uygulanmasına ve yürütülmesine yetki ve izin veren kanundur”.

Merkezi yönetim bütçe kanununda; yılı ve izleyen iki yılın gelir ve gider tahminleri, varsa bütçe açığının nasıl kapatılacağı veya fazlasının nasıl kullanılacağı, vergi muafiyeti, istisnası ve indirimleri ile benzeri uygulamalar nedeniyle vazgeçilen vergi gelirleri, borçlanma ve garanti sınırları, bütçelerin uygulanmasında tanınacak yetkiler, bağlı cetveller, mali yıl içinde gelir ve giderlere yönelik olarak uygulanacak ve kısmen veya tamamen uygulanmayacak hükümler yer alır. Merkezi yönetim kapsamındaki kamu idarelerinin her birinin gelir-gider tahminleri, merkezi yönetim kapsamındaki kamu idarelerinin her birinin gelir tahminleri, merkezi yönetim bütçe kanunlarında ayrı bölüm ve cetvellerde gösterilir.

Türkiye Cumhuriyeti 2010 yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu, 31 Aralık 2009 gün ve birinci mükerrer 27.449 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak 01.01.2010 tarihinden itibaren yürürlüğe girmiş bulunmaktadır.

5944 sayılı 2010 yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu’nun 1’inci maddesi uyarınca genel bütçe kapsamındaki kamu idarelerine harcamaları için 281.907.405.110 TL ödenek verilmiş, buna karşın söz konusu kanunun ikinci maddesi uyarınca vergi gelirleri de dahil olmak üzere toplam bütçe gelirlerinin 231.235.584.000 TL olacağı tahmin edilmiştir. Bu veriler ışığında, Türkiye Cumhuriyeti 2010 yılı bütçesinde (281.907.405.110-231.235.584.000=) 50.671.821.220 TL açık vermesi beklenmektedir.

Bütçe Kanunu’nun 3’üncü maddesinde de belirtildiği üzere bu fark borçlanma ile karşılanacaktır.

2010 yılı Bütçe Kanunu’na göre 2010 yılında beklenen vergi gelirleri toplamı 212.555.871.000 TL olacaktır. Bu durumda vergi gelirlerinin bütçe harcamalarını karşılama oranı yüzde 75,4’tür. Bir başka açıdan 2010 yılında merkezi yönetim bütçesinden kişi başına yaklaşık 3.943 TL harcama yapacak, bu miktarın yaklaşık 2.973 TL’si toplanacak vergilerden karşılayacaktır.

Bu durumda ülkemizde kişi başına yapılan harcamanın (3943-2973 TL=) 970 TL’si vergi dışı gelirlerden karşılanacaktır.

Toplam bütçe gelirleri dikkate alındığında kişi başına yapılan harcamaların yaklaşık 3234 TL’sinin bütçe gelirlerinden karşılanabileceği, buna karşın kişi başına eğer koşullarda bir değişiklik olmazsa en az (3942-3234=) 709 TL için zorunlu olarak borçlanılacağı sonucuna varılmaktadır. Bütçe vergi gelirlerinin 2010 yılında beklenen hasılatının ise vergilendirme alanlarına göre;

olacağı tahmin edilmektedir.

Uygulamada dolaysız vergiler olarak tanımlanan Gelir ve Kurumlar Vergisi’nin toplam vergi gelirleri içindeki payı yüzde 29,6 olarak belirlenmiş olup, bu bağlamda Gelir Vergisi’nin toplam vergi gelirleri içindeki payının 2010 yılında yaklaşık yüzde 20,1, Kurumlar Vergisi’nin ise yüzde 9,5 olması beklenmektedir.

Olayı Gelir Vergisi açısından irdelediğimizde, beyana dayalı Gelir Vergisi’nin toplam Gelir Vergisi içindeki payının yüzde 5,3, kesinti stopaj yoluyla ödenen Gelir Vergisi’nin ise toplam Gelir Vergisi içindeki payının yüzde 91,1, Geçici Vergi yoluyla ödenen Gelir Vergisi payının da yüzde 3 olması beklenmektedir.

Gelir Vergisi uygulaması bu görüntüsü ile ülkemizde Stopaj Vergisi haline gelmiş bulunmaktadır.

Dahilde ithalde alınan Katma Değer Vergisi toplamının 2010 yılında 67.928 milyon TL olması beklenmektedir. Söz konusu verginin toplam vergi gelirleri içindeki payı yüzde 30,52’dir. Özel Tüketim Vergisi’nin toplam vergi gelirleri içindeki payı 2010 yılında yaklaşık yüzde 25,7 olacaktır. Söz konusu iki verginin, toplam vergi gelirleri içindeki payının 2010 yılında yüzde 56,22 olması beklenmektedir.

Rakamlar bize ağırlıklı olarak vergilerin tüketim üzerinden alındığını, bu durum ülkemizde mali güce göre vergilendirme ilkesinden uzaklaşıldığını göstermektedir.

Tüketim daralmasının söz konusu olduğu ekonomilerde dolaylı vergilere ağırlık verilmesi halinde, ekonomiyi canlandırmaya yönelik olarak uygulamaya konulan teşviklerin yeterince etkili olamadığı gözlenmektedir.