Yenilenen Çek Yasası-Veysi Seviğ

Referans Gazetesi-12.12.2009

Veysi SEVİĞ

YENİLENEN ÇEK YASASI

Sekiz yıldır yürürlükte bulunan 3167 sayılı “Çekle ödemelerin düzenlenmesi ve çek hamillerinin korunması hakkındaki yasa” uygulamada bekleneni vermemiştir. Çünkü, umut edilenin aksine, karşılıksız çek suçunun özel olarak düzenlenip, suçun uzun sayılabilecek hapis cezası ile müeyyidelendirilmesi dahi uygulamada alışılagelmiş karşılıksız çek düzenleme suçlarını azaltmamıştır. Bu bağlamda da çekin karşılıksız çıkması halinde başvurulacak yasa yolları taraflar açısından önem arz etmektedir. Bu nedenle çek yasası yenilenmektedir. Şöyle ki:

* Her şeyden önce bundan böyle bankalar çek hesabı açılması ile ilgili olarak yapılan yeni hukuki düzenlemeyle kendilerine verilen görev ve yükümlülükleri yerine getirirken, çek hesabı açtırmak isteyenlerin yasaklı olup olmadığını araştırmakla yükümlü tutulmaktadır.

* Çek hesabı ilgilinin veya yasal temsilcisinin imzası olmaksızın açılmayacağı gibi, çek hesabının açılışı sırasında da çek hesabı açtırmak isteyenin yasaklılık durumu saptanacak, açık kimlik tespitinin yapılabilmesi için fotoğraflı nüfus cüzdanı, pasaport veya sürücü belgesi örnekleri, yerleşim yeri belgesi, vergi kimlik numarası alınacaktır.

* Çek hesabının açılması veya mevcut çek hesabından çek defteri verilmesini isteyen kişi, her defasında tacir veya esnaf ve sanatkâr olup olmadığını ve kendisi hakkında çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı bulunmadığı hususunu bankaya yazılı olarak bildirecektir.

* Çek yaprakları (defterleri) halihazırda olduğu gibi bankalar tarafından bastırılacaktır. Ancak yapılan yeni düzenleme gereği çekler; tacir çeki ile tacir olmayana ait çek olarak ayrılacaktır. Ayrıca hamiline yazılı düzenlenecek olan çeklerin diğer çeklerden farklı olması öngörülmektedir. Hamiline çeklerin ayrı bir çek hesabıyla çalışması; bankanın, hamiline çek kullanmak isteyen müşterilerine hamiline çek hesabı açması halinde; bankanın müşterilerine rengi ve boyutları farklı çek defteri vermesi; hamiline çek defteri hesabının hareketlerinin dönemsel olarak Gelir İdaresi Başkanlığı’na bildirilmesi öngörülmektedir.

* Karşılığı bulunan çek hesabının bulunduğu muhatap bankanın herhangi bir şubesine ibraz edildiğinde hamilin varsa vergi kimlik numarası saptandıktan sonra ödenecektir. Ancak buna karşılık çek, hesabın bulunduğu şubeden başka bir şubeye ibraz edildiğinde sözü edilen şubece karşılığı sorulmak suretiyle ödenecektir.

* Yasal düzenleme gereği “karşılıksızdır” işlemi muhatap bankanın hamile kanunen ödemekle yükümlü olduğu miktarın dışında çek bedelinin karşılanmayan kısmıyla sınırlı olarak yapılacaktır.

* Karşılıksız çıkan çeklerde bankaların sorumluluğu yeni yasa ile “bin” lira ile sınırlı tutulmuştur.

Başlangıçta tespit edilen bin lira ile sorumlu bankaların karşılıksız çeklerle ilgili ödeme sorumluluğu miktarı her yıl Türkiye İstatistik Kurumu tarafından yayımlanan fiyat endekslerindeki yıllık değişmeler göz önünde tutularak TC Merkez Bankası tarafından yeniden belirlenecek ve Resmi Gazete’de yayımlanarak duyurulacaktır.

* Hamilin talep etmesi halinde karşılıksız çıkan çekin arka yüzüne tahsil edildiği tarih, hesap durumu, bankanın yükümlülüğü çerçevesinde ödediği miktar ve ibraz eden gerçek kişinin adı-soyadı, bu kişinin tüzelkişi adına bedeli tahsilinde bu husus belirtilmek ve bu kişi ile banka yetkilisi tarafından imzalanmak suretiyle yapılacaktır. Bu bağlamda banka tarafından ödenen miktar düşüldükten sonra karşılıksız kalan tutar açıkça belirtilecektir.

* Banka;

– Çekin karşılığının hesapta bulunmasına rağmen hamiline ödenmesinin geciktirilmesi,

– Kanunen ödemekle yükümlü olduğu miktarın hamile ödenmesinin geciktirilmesi hallerinde; çek hamiline, her geçen gün için binde üç gecikme cezası ödeyecektir.

* “Karşılıksızdır” işlemine tabi tutulmayan çekler için hukuki takip yapılmayacaktır. Karşılıksız çek düzenleyenler hakkında bin beş yüz güne kadar adli para cezası uygulanacak olup, bu miktar karşılıksız kalan çek bedelinden az olamayacaktır.

* Yeni çek yasasında karşılıksız çeklerin düzenlenmesini önlemeye yönelik farklı hukuki düzenleme türleri yer almaktadır. Ancak karşılıksız kalan çek bedelini, üzerinde yazılı bulunan düzenleme tarihine göre kanuni ibraz tarihinden itibaren işleyecek olan ticari işlerle ilgili temerrüd faiz oranı üzerinden hesaplanacak faizi ile birlikte tamamen ödeyen kişi hakkında hukuki takip yapılmayacaktır.

* Diğer yandan tasarının geçici 4’üncü maddesi uyarınca şikâyetçi ile yapılan anlaşma uyarınca karşılıksız çekin ödenmesi sağlanırsa, bu anlaşmanın bir örneğinin cumhuriyet başsavcılığına veya mahkemeye verilmesi halinde mevcut kovuşturmanın durdurulmasına karar verilebilecektir.

Yeni çek yasası tasarısının özellikleri yukarıda belirtilenlerle sınırlı olmayıp, çekin uygulayıcılardan gelen isteklere uygun, güvenilir bir ödeme aracı olmasını sağlamaktır.